.png)
Stilzitten, drukke plekken vermijden, mondkapjes op, en wachten, vooral heel veel wachten. Wachten op de ontwikkeling van een vaccin die als een soort wapenwedloop momenteel met man en macht in recordtijd wordt ontwikkeld. De kandidaten van Oxford/AstraZeneca, Pfizer, Johnson & Johnson en nog een handvol anderen, racen om zo veel mogelijk potentiële vaccins geproduceerd te hebben op het moment van medische goedkeuring.
Onder de vlag van COVAX, de aangewezen coördinator tot samenwerking en gelijkwaardige verdeling van het vaccin voor een eerlijke prijs, doelen de farmaceutische giganten op grote massa’s aan vaccins voor de wereldbevolking. De veelbelovendheid en weergaloosheid van het mondiale vaccinatie project doet veel hoop verschijnen. Deze hoop op ‘terug naar het normaal’ doet men smachten naar de distributie van het vaccin. Echter lijkt het erop dat deze hoopvolle blik vooruit zich verkijkt. Wanneer men ervan uitgaat dat dit vaccin er gaat komen, kunnen we aannemen dat de vraag ernaar enorm zal zijn. Deze abrupte en enorme vraag zal een ‘gold-rush’-achtige reactie bewerkstelligen. Echter zal de omvang van de vaccinatie-aantallen geleidelijk toenemen in Nederland. Het voorziene maatschappelijke debat manifesteert zich momenteel rondom vraagstukken als: ‘laat men zich überhaupt vaccineren’ of ‘wie krijgt de eerste partij aan vaccinaties?’. Echter is er nog een grotere vraag, namelijk: ‘hoe zorgen we dat de (eerlijke) verdeling efficiënt én veilig plaatsvindt?’ Deze grotere vraag kan worden opgesplitst in twee vraagstukken, namelijk die van logistieke efficiëntie en veiligheid.
Het veiligheidsvraagstuk
Allereerst het veiligheidsvraagstuk. Als men Hanneke Schuitema, viroloog en vaccinmaker bij Johnson & Johnsons Jansen, volgen in haar ambitie, bestaat er begin 2021 een vaccinatie voor noodgebruik. Hiermee bedoelt ze dat de eerste partij vaccinaties naar rato wordt verdeeld over landen zoals afgesproken. Deze eerste partij zal zeer gewild zijn. Een korte terugblik naar Maart 2020 vertelt ons hoe, destijds, de grote vraag naar mondkapjes in tijden van tekorten plaats vond.
Tijdens de initiële uitbraak, rondom de periode dat minister Bruijns door medische redenen aftrad, begaf Nederland zich in een mondiale strijd om mondkapjes. De vraag naar mondkapjes resulteerde in een chaotisch handelsspel met een scala aan ongebruikelijke aanbieders. Daarbij was de vraag dermate hoog dat de Nederlandse overheid de verkregen mondkapjes met hand en tand moest beschermen. Speciale eenheden van Defensie en de Nationale politie stonden paraat uit bescherming tegen criminelen en andere overheden. Vijandigheid van overheden, tientallen aanbieders, chaotische deals en constante dreiging van diefstal overviel de betrokken partijen destijds. Dat was nog alleen voor mondkapjes. Vooruitblikkend op een situatie waarin een partij vaccins aankomt in Nederland, zal er over veel logistieke beveiliging nagedacht moeten worden. Denk hierbij aan het veiligstellen van het vliegtuig/schip wat deze partij vervoert, het landvervoer naar de opslag, en het algehele daaropvolgende distributieproces. “Discretie is hierbij cruciaal” zegt Gerard Celosse, expert risicoconsultant bij Dyami. “Het is essentieel dat de locatie van eventuele opslag en distributiecentra niet onder de aandacht komt te liggen, omdat distributeurs een potentieel doelwit kunnen worden van kwaadwillende partijen”.
De essentie van het veiligheidsvraagstuk is het nadenken over potentiële kwaadwillende partijen. Hiermee kan men denken aan een opsplitsing van statelijke en niet-statelijke actoren. Onverwachte vijandigheid vanuit een breed scala aan doelbewuste overheden is niet ondenkbaar is deze situatie. Daarbij zal het bezit van het eerste vaccin aantrekkelijk zijn voor niet-statelijke actoren zoals o.a. georganiseerde misdaad groeperingen.
Het logistieke vraagstuk
Het tweede vraagstuk kan men duiden in een situatie waarin het vaccin vanuit productie de wereld over gedistribueerd moet worden. De logistieke kwestie op mondiaal niveau heeft, in de tijd van de mondkapjes handel, al veel problemen opgeleverd. Het grootste probleem was dat reguliere vluchten drastisch gereduceerd werden, terwijl het grootste deel van de vracht vervoerd wordt in de buik van reguliere passagiersvluchten. De mogelijke compensatie van zulk gebrekkige beschikbaarheid van reguliere vluchten met vrachtvliegtuigen is simpelweg niet mogelijk. Er zijn namelijk niet genoeg vrachtvliegtuigen om de verkleining van reguliere vluchtcapaciteit op te vangen. De opkomende distributie van het Covid-19 vaccin zal, volgens de IATA (The International Air Transport Association), de grootste uitdaging op gebied van luchtvaart transport ooit worden.
De IATA heeft berekend dat er voor de wereldwijde verdeling van de Covid-19 vaccins meer dan achtduizend Boeing 747 Jumbo Freighters nodig zullen zijn. De logistieke problematiek die zich al voordeed tijdens de eerdergenoemde ‘mondkapjes crisis’ zal zich nu vermenigvuldigen. Terwijl er door meerdere landen zware voorbereidingen plaatsvinden, zullen er keuzes gemaakt moeten worden in de vrachtcapaciteit. Zelfs in het geval dat er voldoende capaciteit gecreëerd kan worden voor de geschatte 650.000 ton aan vaccins, zal huidige vracht hiervoor ruimte moeten maken. Dit betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden in bestaande vracht. Met andere woorden, wellicht moet de bezorging van andere medicijnen even plaats maken voor de vaccins. Dus zelfs als de capaciteitseisen haalbaar zijn, zullen er grote ethische vraagstukken bij komen kijken. Daarnaast is er een toenemend probleem met de mensen die de vliegtuigen moeten besturen. Veel piloten zitten al een maand of negen aan de grond. Deze piloten mogen niet zomaar weer in een vliegtuig stappen en vliegen, zij moeten weer getraind worden in de vliegsimulator. Al deze piloten tegelijkertijd de simulator in, is wederom niet haalbaar. Het zal enige tijd duren voordat de piloten capaciteit weer op oude voet is.
Een soortgelijk probleem kan voorspeld worden met betrekking tot gegronde vliegtuigen. Nu veel luchtvaartmaatschappijen, vanwege de economisch zware tijden, hun vloot drastisch verkleinen, staan er wereldwijd duizenden vliegtuigen aan de grond. Wanneer de tijd tot actie komt, kunnen deze vliegtuigen niet simpelweg ‘uit de mottenballen getrokken worden’. Deze kisten zullen eerst een aantal dagen aan onderhoud moeten ondergaan voordat zij de lucht in mogen. De combinatie van piloten klaarstomen en het controleren en onderhouden van gegronde vliegtuigen, zal leiden tot een capaciteitsprobleem in vliegtuigsimulatoren en onderhoud locaties van vliegtuigen. Dus de capaciteitsproblemen zitten in de herstelcapaciteit van de weder-opstart. Dit is wat Karel Jansson, oprichter van ‘NextLevel Pilots’ de ‘recovery mayday’ noemt. “De herstelperiode die wij nodig hebben, die kan wel eens langer zijn dat wat de markt ons gaat toestaan: zegt Jansson.
Wanneer het écht druk wordt
Als de hoopvolle voorspelling van de vaccinontwikkeling uit komt, namelijk dat de eerste partij zich zal voordoen in januari 2021, dan zal er een opstopping ontstaan in de vraag naar vliegtuig capaciteit. Het eerste wat veel mensen zullen doen wanneer zij gevaccineerd zijn, is weer op reis gaan. Stel de massaproductie van vaccins komt medio maart-april, dan valt dit precies samen met de opkomende lente in het noordelijk halfrond. Met andere woorden, de ‘recovery mayday’ zal verder onder druk komen te staan door de toenemende vraag van gevaccineerde reizigers. Gebrekkige vrachtcapaciteit, veiligheidsdreigingen, toenemende vraag naar reizen en een lage staat van paraatheid onder piloten. Dit is een samenvatting van de obstakels voorzien door Dyami.