.png)
Denk er eens over na, wie ben jij? Je kan er vrij letterlijk over nadenken, Wie ben jij? Je kunt dit
beantwoorden door te beschrijven waar je vandaan komt, wat je voor de kost doet, of dat je
jezelf identificeert door een hobby in plaats van een baan. Hoe dan ook, het zal
hoogstwaarschijnlijk een antwoord zijn op basis van hoe je van buitenaf gezien wilt worden.
Denk er nu in omgekeerde volgorde over na, als je van buitenaf zou worden gezien, hoe zou je
dan worden waargenomen? Het is in dit omgekeerde denken dat we kunnen beginnen
na te denken over hoe we worden waargenomen wanneer we naar onbekende
plaatsen verhuizen. In gebieden die dicht bij jouw comfortzone liggen, kun je wellicht manipuleren
hoe je wordt gezien door ‘een goede indruk proberen te maken’. Maar stel je voor hoe je
overkomt als je geen controle hebt over wat voor indruk je zou kunnen maken. Sterker nog,
wanneer we naar onbekende landen en culturen reizen, kunnen we dan verwachten dat
we worden waargenomen zoals we denken dat we worden waargenomen?
Deze gedachtegang over het besef van onze posities en percepties is vrij zwaar voor iedereen
die de wereld intrekt en onbekende culturen ervaart. Je zou kunnen denken dat iets
speciaals als ‘overwegen hoe ik word gezien’ niet op jou van toepassing is. In een tijdperk met
Wikipedia, Tripadvisor, Lonely Planet en uw nationale reisadvies, kunnen we alles opzoeken
wat we moeten weten. We leven in een informatietijdperk en het opzoeken van lokale
gebruiken en reisadviezen is slechts een muisklik verwijderd. Maar is dat allemaal écht waar? Is
zelfs de term ‘informatietijdperk’ correct als we kijken naar de toestand van de wereld van
vandaag? Nepnieuws, vervalste artikelen en meningen overspoelen het internet, waardoor
het moeilijk wordt om onderscheid te maken tussen feiten en fictie. Het resultaat hiervan kan
erg gevaarlijk zijn.
In 2018 verzamelde zich in het kleine Mexicaanse stadje Acatlán een grote menigte rond twee
mannen in het centrum van de stad. Deze twee mannen, Ricardo en Alberto Flores, werden
beschuldigd van het ontvoeren van jonge kinderen voor orgaanhandel. Hoewel deze
mannen onschuldig waren aan deze misdaad, wonnen de veronderstelde beschuldigingen
terrein onder de menigte boze dorpelingen. Het gerucht dat deze mannen kinderhandelaren zijn,
verspreidde zich als een lopend vuurtje via privé Whatsapp-berichten. Of het gerucht waar was
of niet, deed er niet toe, want wat volgde was dat deze mannen levend verbrand werden voordat iemand het controleerde
Een groot aantal mobiele telefoons werd
omhoog gehesen om het moment dat Ricardo
en Alberto in brand werden gestoken vast te leggen' - Bron: BBC World News
Geruchten zijn gevaarlijk, en deze geruchten worden gestaafd door percepties van het
onderwerp van het gerucht. Deze geruchten kunnen op elk moment en overal ontstaan en
kunnen iedereen overkomen. In 1993 werden drie journalisten van Reuters en Associated Press
aangevallen door een woedende menigte in Somalië. Zij deden verslag van de interventie
van de VS tegen de Somalische krijgsheer Mohamed Farah Aideed. Bij een luchtaanval
werd een compound vernietigd waarvan men dacht dat het soldaten van de militie van Aideed
bevatte. Toen de journalisten eenmaal arriveerden, beweerde de woordvoerder van
Aideed dat de compound dorpsoudsten bevatte die over vrede bespraken. De menigte
rond het rampgebied keerde zich tegen de journalisten uit Duitsland, Kenia en Dan Eldon, een
in Engeland geboren inwoner van Kenia. Dan Eldon (22 jaar) was, samen met zijn collega's, het
onderwerp van woede tegen de Amerikaanse regering en hij werd doodgeslagen.
Van links naar rechts: Antony Macharia (21), Hos Maina (38) en Dan Eldon (22). Drie vermoorde journalisten in Mogadishu op 12 juli 1993 - Bron: The Washington Post
Wat deze verhalen illustreren, afgezien van de verschrikkelijke gevolgen van valse realiteiten, is
dat je niet altijd de luxe hebt om te controleren wat er met je gebeurt. Individuele risico's worden
geconstrueerd door de perceptie van de omgeving waarin u zich bevindt. Men moet zich
bewust zijn van dergelijke processen. Bovenstaande voorbeelden zijn illustraties van
lokale gebeurtenissen, maar in een tijdperk van (dis)informatie, reist ‘nieuws’ snel. In Pakistan
zagen we protesten plaatsvinden naar aanleiding van een Mohammedcartoonwedstrijd op initiatief van het Nederlandse parlementslid Geert Wilders.
Duizenden islamisten eisten dat de nieuwe Pakistaanse regering de diplomatieke banden
met Nederland verbrak. Hoewel Wilders het land niet vertegenwoordigt, vertegenwoordigde
Nederland wel Wilders in de Pakistaanse perceptie.De opkomst van geruchten, boze percepties,
angstige frustraties tegen de 'ander' is iets van alle tijden. Maar gezien de snelheid waarmee
‘nieuws’ de wereld over reist, moeten we bedenken dat de acties van landgenoten een
effect kunnen hebben op degenen die in het buitenland wonen. Met de Covid-19-crisis
hebben we vergelijkbare patronen van woede en angst over de hele wereld gezien. We
hebben Europeanen in het buitenland al zien vrezen voor de geruchten over hen tijdens de uitbraak van Covid-19 in maart. Reizigers werden uit bussen in Colombia gehaald, de toegang tot supermarkten in Rwanda werd geweigerd en Nederlanders werden het doelwit van de Palestijnse autoriteiten, allemaal uit angst voor de verspreiding van het virus.
Een voorbeeld hiervan was een Nederlandse man die in begin Maart nog op het Thaise eiland Phuket woonde. Terwijl het toerisme weg viel, werd de sfeer op het eiland ineens grimmig. De lokale bevolking werd met grotere getalen werkloos en uitte hun frustraties richting de Europeanen die op dit moment nog op het Eiland verkeerde. Simpele opdrachten als boodschappen doen was beangstigend voor de Nederlander, gezien de afkeurende blikken in het straatbeeld.
Nu Nederland, net als andere Europese landen, wederom een toenemende piek in infecties ziet,
gaat de perceptie van Nederland en, per uitbreiding, de Nederlanders op weg naar een
perceptie van angst. Deze angst wordt vertaald en gecommuniceerd, wat resulteert in
gevaarlijke geruchten. Als we deze geruchten begrijpen zoals ze zijn geconstrueerd in de
lokale context, kunnen we begrijpen dat risico's een ‘product van positionaliteit’ zijn. Met andere
woorden: in het veld zijn betekent dat mensen een indruk van je krijgen. Of die indruk goed of
slecht is, hebt u niet in de hand. Erkennen dat risico's zijn geconstrueerd en niet simpelweg
‘daarbuiten’, zou een goede eerste stap zijn richting het managen van deze risico’s.
Auteur: Bob Rehorst
Bob Rehorst is een Global
Security Analist bij Dyami.
Met een achtergrond in
antropologie en conflictanalyse
specialiseert hij zich in
patroonherkenning
en mondiale crisissen.